یک بررسی گسترده درباره داروهای پایین آورنده کلسترول خون (استاتین‌ها) نشان می‌دهد که فواید این داروها دست کم گرفته شده و بر مضرات آنها بیش از اندازه تاکید شده است.

این بررسی که در نشریه لنست منتشر شده و چندین سازمان بزرگ بهداشت و درمان در بریتانیا هم از آن حمایت کرده‌اند به این نتیجه رسیده که استاتین‌ سالانه از هشتاد هزار مورد سکته قلبی و مغزی در این کشور پیشگیری می‌کند و فواید آن بسیار بر عوارض جانبی می‌چربد.

استاتین‌ها داروهایی هستند که تولید کلسترول بد (LDL) را در کبد کاهش می‌دهند. بالا بودن کلسترول خطر رسوب آن را در دیواره رگ‌ها زیاد می‌کند که به بیماری‌هایی مثل سکته قلبی و مغزی منجر می‌شود.

رسوب کلسترول در دیواره رگ و تنگ شدن مجرای رگ

در این تحقیق در مدت پنج سال ده هزار نفر را که استاتین مصرف می‌کردند زیر نظر گرفتند و به این نتیجه رسیدند که ده درصد (1000 نفر) از کسانی که دچار بیماری عروقی بودند و پانصد نفر از کسانی که دچار بیماری عروقی نبودند اما خطر این بیماری‌ها در آنها زیاد بود "کاملا" از مصرف استاتین نفع برده‌اند.

در مقابل عوارض اصلی استاتین ها، میوپاتی (درد و ضعف عضلات) پنج مورد، ابتلا به دیابت (50 تا صد مورد) و خونریزی مغزی (پنج تا ده مورد) نادر بوده و معمولا با قطع دارو به سرعت بر طرف شده‌اند اما در صورت قطع نامناسب استاتین، سکته قلبی و مغزی می‌تواند عوارضی بسیار شدیدتر و ماندگارتر به جا بگذارد و حتی باعث مرگ بیمار شود.

پروفسور روری کالینز استاد دانشگاه آکسفورد و از نویسندگان اصلی این مقاله می‌گوید: "بررسی ما نشان می‌دهد کسانی که با مصرف استاتین از سکته قلبی و مغزی پیشگیری می‌کنند تعدادشان بسیار بیشتر از کسانی است که دچار عوارض آن می‌شوند."

"ادعاهای گمراه کننده درباره عوارض استاتین که مردم را به شکلی نامناسب از مصرف این دارو منصرف می‌کنند، هزینه زیادی برای سلامت عمومی دارند، آن هم در حالیکه فواید آن ثابت شده است."

در بریتانیا حدود هفت میلیون نفر استاتین مصرف می کنند که کمتر از یک سوم آنها سابقه بیماری‌های عروقی دارند و بقیه افراد این دارو را برای پیشگیری از انسداد عروق مصرف می‌کنند.

داروی جنجال‌برانگیز

استاتین‌ها از زمانی که در دهه هشتاد و نود میلادی وارد بازار شدند داروهایی جنجال‌برانگیز بوده‌اند.

بیشتر اختلاف‌نظر در مورد این نیست که استاتین‌ها کلسترول را پایین می‌آورند بلکه در باره تجویز کلسترول برای پیشگیری از بیماری‌های عروقی است.

سه سال پیش نشریه پزشکی بریتانیا (BMJ) دو تحقیق منتشر کرد که مدعی شده بودند 18 تا 20 درصد از افرادی که استاتین مصرف می‌کنند دچار عوارض آن می‌شوند.

مراحل رسوب کلسترول در دیواره رگ؛ از رگ سالم (یک) تا انسداد تقریبا کامل (چهار)

این باعث جنجال بزرگی شد و برخص متخصصان از جمله پروفسور روری کالینز، از نویسندگان اصلی همین تحقیقی که در لنست منتشر شده- شدیدا به انتشار آن اعتراض کردند و گفتند پوشش رسانه‌ای آن باعث می‌شود کسانی که در خطر بیماری‌های عروقی قرار دارند داروی خود را قطع کنند و جانشان به خطر بیفتد.

پس از آن گفته شد که دویست هزار نفر در بریتانیا که استاتین مصرف می‌کردند پس از انتشار این دو تحقیق مصرف دارو را قطع کرده‌اند.

با این حال سال بعد موسسه ملی کیفیت درمان و مراقبت بریتانیا، نهاد مرجع دستور‌العمل‌های درمانی در بریتانیا- توصیه کرد افراد بیشتری استاتین مصرف کنند و به جای معیار قبلی (بیست درصد احتمال بیماری‌های قلبی عروقی) برای کسانی که ده درصد خطر ابتلا به این بیماری‌ها را دارند هم تجویز شود.

اما منتقدان شواهد تجویز این دارو در چنین سطح وسیعی را برای پیشگیری زیر سوال می‌برند. آنها معتقدند که این گونه تجویز پیشگیرانه به بیماریان القا می‌کند که تنها عامل انسداد و گرفتگی عروق، کلسترول است و به جای اقدام اساسی مثل تغییر سبک زندگی، موضوع را فقط محدود به خوردن استاتین می‌کنند.

به عنوان نمونه تقریبا ده روز پیش تحقیق دیگری به این نتیجه رسید که بر خلاف تصور پیشین که استاتین بیشترین تاثیر را در کاهش احتمال بیماری‌های قلبی عروقی دارد، رژیم غذایی مدیترانه‌ای از آن موثرتر است.

نکته دیگری که برخی منتقدان مطرح می‌کنند منفعت شرکت‌های داروسازی از تجویز دارو در چنین سطح وسیعی است. این دارو پرمصرف‌ترین دارو در بریتانیا و یکی از پرفروش‌ترین داروها در تمام دنیا است.

آنها معتقدند بسیاری از تحقیقات این چنینی با بودجه شرکت‌های داروسازی انجام می شود و بسیاری از توصیه و دستورالعمل‌های ملی بر اساس همین تحقیقات انجام می‌شود که فواید را برجسته و عوارض را ناچیز نشان می‌دهد و البته جزئیات آزمایش دارو بر بیماران هم در دسترس همه قرار نمی‌گیرد.

به گفته فیونا گادلی سردبیر نشریه پزشکی بریتانیا، "تحقیقی که در لنست منتشر شده فراخوان برای انتشار کامل و مستقل اطلاعات آزمایش‌های بالینی را بی‌پاسخ گذاشته است."

دکتر عاصم ملهوترا متخصص قلب نیز می‌گوید این بررسی "مستقل" نیست:

"علامت سوال‌های جدی درباره قابل اعتماد بودن تحقیق در باره عوارض جانبی استاتین‌ها که هزینه آن را صنایع داروسازی می‌پردازند وجود دارد و این در باره این بررسی هم صدق می‌کند."

اما بیماران فعلا باید به توصیه‌های موجود توجه کنند، اگر استاتین مصرف می‌کنند یا می‌خواهند مصرف آن را شروع کنند از پزشک بخواهند کاملا فواید و مضرات آن را برایشان توضیح دهد و همچنین مطمئن شوند آیا از راه‌های دیگر مثل تغییر سبک زندگی می‌توانند کلسترول خونشان را پایین بیاورند یا نه و سرانجام اینکه خودسرانه و بدون مشورت و تجویز پزشک دارو را قطع نکنند.